nghĩ cho chính mình

Tác Giả - Tri the Way

Cập Nhật Về Podcast

Quan điểm về người nghe trung thành

• Trí không thích dùng từ loyal listener
• Lý do: Sự trung thành cần đến từ win-win - Trí cho đi và các bạn nhận được, rồi giúp lại Trí. Hiện tại, Trí cảm thấy chưa làm được điều đó ở phạm vi podcast
• Một góc nhìn khác: Trí vui nếu bạn ngừng nghe podcast vì đã giải quyết được vấn đề của mình, không còn thấy cần thiết phải nghe nữa (đặc biệt nếu bạn nghe trong giai đoạn khó khăn)
• Tuy nhiên, Trí vẫn tôn trọng những người nghe vì thói quen, vì yêu thích, và mong các bạn nghe nhiều hơn
• Mục tiêu cuối cùng: Giúp mọi người tổ chức cuộc sống tốt hơn, có những dịch chuyển thực tế, hữu ích và ghi chép được sự phát triển của bản thân

Chủ Đề Chính

Tầm quan trọng của việc nghĩ cho chính mình

• Giúp mình thật sự nghĩ được và giải thích được bản thân, mô tả được suy nghĩ, cảm xúc. Đây là mảnh ghép thiết yếu trong đời sống phát triển cá nhân, để chiêm nghiệm, thay đổi, và upgrade bản thân

Bài học từ Nietzsche - slave morality (đạo đức nô lệ)

• Phân biệt slave mentality (tư duy nô lệ) và slave morality (đạo đức nô lệ)
  • Slave mentality: Là tinh thần/tư duy nô lệ. Bạn sợ thử thách hệ giá trị được áp đặt, sợ người khác không đồng tình. Nỗi sợ này kìm hãm bạn. Có thể thay đổi khi bạn hết sợ, có đủ dũng khí, năng lực
  • Slave morality: Là đạo đức nô lệ. Bạn không chỉ sợ, mà bạn biện minh cho việc tuân theo hệ giá trị đó, cho rằng đó là đúng đắn. Ví dụ: Người ta nói vậy là đúng rồi, mình phải sống như vậy mới là đúng
    • Đạo đức là nhận thức về đúng/sai, có dấu ấn lương tâm và lời biện minh
    • Với slave morality, bạn coi việc làm theo kỳ vọng của người khác là cái đúng của mình. Rất khó thay đổi vì nó đã trở thành một phần của sự thật trong bạn
  • Cảnh báo của Nietzsche: Ông cảnh giác mọi người về trạng thái này. Con người cần vượt qua chính mình, trở thành Übermensch (siêu nhân) - người có tư duy độc lập, chính kiến, phát triển riêng, vượt qua mọi hệ giá trị không phải của mình
• Khi nghĩ cho chính mình, bạn đang neo mình lại, chống lại dòng chảy kéo bạn ra khỏi những gì thực sự là về bạn, dành cho bạn, cần thiết cho bạn

Bối cảnh lịch sử và vô thức tập thể

• Xuyên suốt lịch sử: Luôn có tầng lớp áp bức (thống trị) và tầng lớp bị áp bức (lao động khổ sai). 80% dân số xưa là nô lệ, phục tùng thiểu số
• Liệu điều này có biến thành một tư duy thế hệ hay vô thức tập thể (theo Carl Jung)? Tức là, có thể một cách nào đó, nó được encode (mã hóa) vào tâm lý chung, khiến nhiều người trong thời hiện đại có xu hướng bản năng tìm lý do để chấp nhận một cuộc sống không phải thiết kế cho mình
• Sự thay đổi bắt đầu từ đâu? Từ sự chú ý, nhận ra những mảnh ghép nhỏ, những ý tưởng nhỏ le lói

Cân bằng giữa nghĩ cho mình và vai trò xã hội

• Trí không nói chúng ta phải hoàn toàn độc lập, tự thân, và mọi người phải tôn trọng cơ chế đó
• Xã hội cần có khuôn mẫu, framework để không bị loạn. Mọi người sẽ đóng vai nào đó, và Trí ổn với điều đó
• Điểm mấu chốt: Khi đóng vai đó, vẫn phải có suy nghĩ riêng, nhận ra cái nào nên giảm, cái nào nên tăng để yếu tố cá nhân hóa xuất hiện nhiều hơn, đưa mình vào cuộc sống được thiết kế gần hơn cho mình
  • Ví dụ: Không cần bộ đồ may đo từng mm, nhưng ít nhất nó phải vừa hơn là quá chật hay quá rộng

Xung đột nội tâm và đánh đổi

• Luôn có sự xung đột giữa việc muốn thoát ra và việc là một phần của xã hội (ví dụ: không thích công việc nhưng nó cho sự ổn định)
• Thế hệ millennials, gen Z càng thấy rõ điều này (có thể do mạng xã hội cho thấy cỏ bên kia xanh hơn)
• Khi được hỏi có nên nghỉ việc để sống cuộc sống của mình không?
  • Ý tưởng này không sai, cũng không đúng hoàn toàn
  • Nó phụ thuộc vào timing (tính thời điểm) và sự đánh đổi (được gì, mất gì). Cuộc sống không có giải pháp hoàn hảo, chỉ có đánh đổi
  • Cần tính toán kỹ nền tảng, mọi thứ có ổn chưa, có đang phải giúp ai không, có đang thiết kế cuộc sống lâu dài, ổn định không

Tính thời điểm trong việc ra quyết định và thay đổi

• Tuổi trẻ và máu liều: Khi còn trẻ, sự bức bách dễ bùng thành ngọn lửa lớn, dẫn đến quyết định nhanh chóng
• Bài học của Trí: Sau này nhận ra có những việc đáng để chờ đợi, đến khi vững vàng hơn hãy quyết định
• Tính thời điểm cực kỳ quan trọng và không có mẫu số chung. Mỗi người phải tự biết thời điểm của mình
• Làm sao biết thời điểm của mình?
  • Phải nghĩ cho chính mình: Định vị bản thân trong dòng chảy cuộc sống, biết rõ mình có gì, không có gì, được gì, mất gì
  • Khi bạn rất rõ về mình, tính thời điểm sẽ nảy ra. Bạn hình dung được lộ trình (1 năm nữa mình sẽ tới đây, đó là thời điểm của mình)
  • Chuẩn bị cho thời điểm đó: Dành 1-2 tiếng mỗi ngày để bổ sung kiến thức, kỹ năng
  • Tính thời điểm dựa vào chiến lược tổng quát sau khi đã phân tích sâu sắc cuộc sống
• Quá trình tự phân tích: Trí thừa nhận việc này hơi mệt, không thường làm, chỉ khi cuộc sống xáo trộn hoặc không thoải mái với hiện trạng mới ngồi xuống xới tung các mảnh ghép cuộc sống
• Lời khuyên chung: Mọi người nên dành thời gian phân tích các khía cạnh cuộc sống của mình một cách sâu sắc

Sức mạnh của ngôn ngữ trong việc nghĩ cho chính mình

• Nghĩ cho chính mình gắn liền với khả năng sử dụng ngôn ngữ để mô tả bản thân
• Trí nhắc lại câu rap cũ của mình: Cái hay là biết nhận diện những cái cảm xúc không tên
• Tầm quan trọng của việc gọi tên cảm xúc/trạng thái
  • Trích dẫn từ Reddit (tạm dịch): Nếu bạn giới hạn khả năng một người diễn tả bản thân, bạn cũng giới hạn sự tự chủ và tự do của họ
  • Nếu không giải thích, mô tả được cảm xúc, trạng thái của mình, rất khó để thay đổi hay ra quyết định
• Ví dụ điển hình (trong tình cảm)
  • Nhiều người cảm thấy bức bách, bí bách, khó chịu, sai sai trong mối quan hệ nhưng không gọi tên được, không biết giải thích cho đối phương
  • Hậu quả: Chấp nhận tình trạng đó, sống chung với cảm giác không tốt, không thể thay đổi hình thái mối quan hệ (kể cả quyết định chia tay hay tiếp tục) vì không diễn tả được. Cứ go with the flow
• Quy trình để thay đổi
  • Mô tả, giải bày bản thân bằng ngôn ngữ (gọi tên cảm xúc, phơi bày nó ra)
  • Từ đó, giải thích được lý lẽ (logic) đằng sau
  • Từ lý lẽ, logic đó, mới tiến tới quyết định
• Rèn luyện khả năng này: Cần thời gian, sự chiêm nghiệm, đọc sách, học hỏi từ chia sẻ của người đi trước, tiếp xúc với ngôn ngữ có chiều sâu để tích lũy khả năng mô tả bản thân tốt hơn
• Khi diễn tả bản thân tốt, việc giải quyết các mối quan hệ, đưa ra quyết định sẽ dễ dàng hơn, có lý lẽ rõ ràng, không sợ người khác hiểu sai

Hiểu về sự thật khi nghĩ cho chính mình

• Phải biết được sự thật nào dành cho mình
• Trí nhắc lại quan điểm một nửa sự thật: Với Trí, mọi sự thật, dù đúng cỡ nào, cũng chỉ là một nửa (mang tính trừu tượng, siêu hình, không phải cân đo đong đếm)
• Sự thật mang tính tương đối: Nó là sự thật đó, nhưng dành cho ai và ở thời điểm nào của người đó
  • Có thể đúng với 99% người, nhưng bạn nằm trong 1% không đúng
• Cách đánh giá sự thật
  • Phải để sự thật đó xảy ra trên mình, sống cùng với nó. Nếu nó hoàn hảo với bạn, nó không còn là một nửa sự thật nữa
  • Ví dụ của Trí về không tham, không sân, không si
    • Mẹ Trí là Phật tử, Trí thích Phật giáo, thấy nhiều lời dạy là sự thật (như không tham, sân, si)
    • Nhưng với Trí hiện tại, đó là một nửa sự thật siêu hình. Trí cho rằng một mức độ tham, sân, si (tham vọng, sự so sánh, động lực cạnh tranh) nhất định là cần thiết để thành công, để có động lực lớn. Không phải để hủy hoại tâm thức, mà để tạo nguồn năng lượng
    • Lời dạy không tham, sân, si có thể đúng với 99% người khác, hoặc những người đã qua giai đoạn muốn an nhàn, cống hiến. Nhưng với Trí (hiện tại) thì chưa chắc
    • Tuy nhiên, cái tổng thể của chỉ dẫn đó vẫn là sự thật
  • Cần so sánh sự thật với chính mình ở một thời điểm cụ thể, đặt nó trong tham chiếu suy nghĩ của mình
• Điều kiện để làm được điều này
  • Đưa nó lên mình (áp dụng vào mình)
  • Có khả năng thấy nó diễn ra và giải thích được nó (thấy hình mẫu, chuyển động của nó)
• Kết nối với thử sai
  • Nhiều thứ đúng nhưng chưa phải thời điểm của mình, chưa dành cho mình bây giờ
  • Phải thử sai. Trong 10 cái nghĩ là đúng, may ra có 2-3 cái thật sự đúng với bạn
  • Sự thật phải nằm ở trên bạn mới biết được, không chỉ nằm trên giấy (phân tích mà không hành động)
  • Lưu ý khi thử sai: Cần đầu tư thời gian, tài nguyên đủ để thấy kết quả. Đừng thử 1 tháng rồi bỏ, đó chưa phải thử sai đúng nghĩa

Mở rộng tư duy: Từ nghĩ cho chính mình đến nghĩ rộng (nghĩ cho người khác)

• Nghĩ cho chính mình đôi khi có thể là nghĩ hẹp. Cần phải nghĩ rộng
• Thuyết hiện sinh: Chúng ta hiện sinh cùng mọi người, không tách rời khỏi xã hội. Mình chỉ có nghĩa khi có người khác
• Việc nghĩ được cho những người khác là một yếu tố quan trọng của nghĩ cho chính mình. Cần có sự thấu cảm
• Nếu không phân tích được góc nhìn của người khác, việc nghĩ cho chính mình cũng chưa đạt hình mẫu lý tưởng. Cần có tác động qua lại, thấy thế giới quan của mình đan xen với người khác
• Ví dụ về người làm nội dung (content creator) như Trí
  • Họ đưa mình ra tiền tuyến, chia sẻ suy nghĩ. Dù kỹ lưỡng đến đâu cũng sẽ có người không đồng tình, đả kích
  • Trí có sự thông cảm lớn cho họ: Không dễ để liên tục chia sẻ những điều giá trị mà luôn đúng 100% (khoa học, kiểm chứng), nhất là khi không có sự chuẩn bị trước
  • Trí nể trọng những người dám đưa mình ra chia sẻ, chấp nhận ý kiến trái chiều
  • Những người hay phán xét thường không nhận ra sự khó khăn của người trong cuộc (thiếu nghĩ cho người khác). Điều này cũng giới hạn khả năng nghĩ cho chính mình của họ
    • Khi chưa làm nội dung, Trí có thể dễ dàng thấy lỗi sai nhỏ của người khác. Khi làm rồi mới hiểu áp lực, trạng thái tinh thần của họ (có ngủ đủ không, có phiền lo gì không...)
  • Để Trí nghĩ được cho chính mình và thấy sự thật rõ ràng, Trí phải nghĩ cho người ta được, thấy được bối cảnh của họ – Trí gọi là situational complex (phức cảm của hoàn cảnh)
• Ví dụ về xem bóng đá: Bực bội khi cầu thủ đá hỏng, nhưng nghĩ lại chưa chắc mình làm tốt hơn. Vận động viên cũng như người làm nội dung, ra tiền tuyến, không có cơ hội sửa sai, chịu áp lực tâm lý, thể chất mà người ngoài không thấy hết
• Sự khác biệt khi nhìn nhận bản thân và người khác (tiền định vs. tự do ý chí)
  • Khi giải thích quyết định của mình: Mang tính tiền định, rất logic, có trình tự A, B, C
  • Khi thấy người khác làm sai/bất chợt: Nghĩ họ có tự do ý chí, tự nhiên lúc đó họ làm vậy
  • Quên mất rằng hành động của họ cũng có một chuỗi A, B, C ảnh hưởng
• Hiểu được phức cảm của hoàn cảnh của người khác là rất quan trọng